Houten steiger onderhevig aan getijde
Op uitnodiging van de Vlaams Bouwmeester maakte the architectenbureau ZJA een herontwerp voor de bestaande Jacques Brelsteiger in de haven van Zeebrugge (België). De nieuwe, houten steiger biedt een samenspel met de elementen.
De haven van Zeebrugge heeft zowel een economische functie als aantrekkingskracht op dagjesmensen. Attracties zijn onder andere de 500m lange Pierre Vandammesluis, de promenade in zee en maritiem themapark ‘Seafront’ met een 100m lange, Russische onderzeeër, lichtschip de ‘West-Hinder’ en de voormalige Vismijn. Temidden van de industriële grootschaligheid van containerterminals, LNG-terminals en windturbines ligt de Oude Vissershaven, een van de laatste authentieke stukjes Belgisch havengebied. Een plek met een menselijke schaal.
De Oude Vissershaven ondergaat een herwaardering: een volledige heraanleg van de site rond de Oude Vismijn en het heroriënteren van de invulling van het wateroppervlak. Het noordelijk deel (Albert I-dok) wordt toegespitst op waterrecreatie (zeil- en motorjachten). Het zuidelijk deel (Tijdok), met de Oude Vismijn, ademt nog de sfeer en bedrijvigheid van een vissershaven en wordt toegespitst op sportvisserij. De Jacques Brelsteiger is op dit ogenblik een civieltechnisch bouwwerk tussen de twee ‘werelden’ van de Oude Vissershaven: in de eerste plaats een aanmeerpunt voor plezierjachten, bunkerboten en een rondvaartboot, daarnaast een uitkijkpunt en visstek.
De Jacques Brelsteiger is goed bereikbaar met auto, kusttram en fiets, maar biedt slechts een doodlopende weg. Bovendien is de toegang tot aangemeerde plezierjachten en tot de rondvaartboot River Palace is niet comfortabel. Gebruikers van de plezierjachten dienen met hun visserij- en duikuitrusting af te dalen langs verticale, stalen trappen en de toegang tot de rondvaartboot bestaat uit een steile trap die een grote hindernis vormt voor wie minder goed ter been is. Zwarts & Jansma ontwierp een route die de bezoeker zowel over als langs de steiger voert: een pad met een hellingbaan + trap langs de steiger met op de kop een halfronde trap. Beide routes komen uit op een drijvend ponton dat de voetganger toegang biedt tot paden naar de plezierjachten en tot het ponton met de rondvaartboot.
De forse getijdewerking is een van de spectaculairste kwaliteiten van de Oude Vissershaven van Zeebrugge: het verschil tussen eb en vloed bedraagt soms meer dan vijf meter. Dit biedt mogelijkheden voor een spannend samenspel tussen de Jacques Brelsteiger en het tij. De halfronde trap aan het uiteinde van de steiger drijft. Ten tijde van laag water ligt de trap verzonken langs de steiger, op het stijgende water drijft de trap omhoog, geleid langs de steiger. Ten tijde van hoog water torent de trap hoog uit boven het loopvlak van de steiger. Het trapbordes biedt dan een prachtig panorama. De telkens veranderende positie van de trap is vanuit de verte waarneembaar en zorgt voor een samenspel tussen steiger en natuurlijke elementen. Een andere ontwerpingreep die het tij symboliseert is een ‘getijdefontein’: stijgend water wordt samengedrukt in een dunne buis en resulteert zo in een klein fonteintje.
De steiger is geen verlengstuk van de kade, maar een toegevoegd, zelfstandig element: een stoere, houten steiger, met de minimalistische, functionele schoonheid die de haven van Zeebrugge kenmerkt. In vormentaal sluit de steiger aan bij de taal van de haven: geen kleine bushaltebankjes, maar één langgerekt houten zitelement dat zich opricht uit de planken bekleding als een plooi in het tapijt. De gewenste horeca is ondergebracht in een boot: een boot is flexibel inzetbaar, sluit aan bij het nautische thema en voorkomt dat de kwaliteit en toekomst van de steiger sterk afhankelijk worden van de kwaliteit van de horeca.