Stationsomgeving Amsterdam Muiderpoort

Een ambitiedocument

Met die vraag gaf Vervoerregio Amsterdam de opdracht aan de landschapsarchitecten van BoschSlabbers en de architecten van ZJA Architects & Engineers om een ambitiedocument op te stellen, waarin de ambities voor 2040 zijn bepaald. Het doel daarvan is richting en hoofdlijnen vast te leggen voor ontwikkelingen die de komende decennia zullen worden gerealiseerd. Wezenlijk in de totstandkoming van zo’n document is dat partijen die direct betrokken zijn bij het gebied van begin af aan hun informatie en denkbeelden delen en reageren op het proces. Het doel is tenslotte om een toekomstvisie neer te leggen waarin de met de Vervoerregio Amsterdam samenwerkende partijen (Gemeente Amsterdam, Bureau Spoorbouwmeester, de NS, ProRail en het GVB) zich kunnen vinden.

Voordat er sprake kan zijn van het omschrijven van grootscheepse ingrepen en toevoegingen aan het gebied moest worden vastgesteld wat de waarde en bruikbaarheid was van het gebied en zijn gebouwen. Station Amsterdam Muiderpoort is een door vormentaal en materiaalgebruik samenhangend geheel van infrastructuur en gebouwen in de sobere, modernistisch-functionalistische stijl naar een ontwerp van ir. H.G.J. Schelling en ir. J. Leupen die tegelijkertijd station Amsterdam Amstel ontwierpen.Voordat er sprake kan zijn van het omschrijven van grootscheepse ingrepen en toevoegingen aan het gebied moest worden vastgesteld wat de waarde en bruikbaarheid was van het gebied en zijn gebouwen. Station Amsterdam Muiderpoort is een door vormentaal en materiaalgebruik samenhangend geheel van infrastructuur en gebouwen in de sobere, modernistisch-functionalistische stijl naar een ontwerp van ir. H.G.J. Schelling en ir. J. Leupen die tegelijkertijd station Amsterdam Amstel ontwierpen.

In de Tweede Wereldoorlog was station Amsterdam Muiderpoort de plek vanwaar zo’n 11.000 Joodse Nederlanders werden gedeporteerd naar Westerbork en de vernietigingskampen in het oosten. Een gedenkteken op het Oosterspoorplein herinnert hieraan. Welke toekomstplannen er ook komen, ze dienen deze monumentale en de cultuurhistorische betekenis van station Amsterdam Muiderpoort te respecteren.

Analyse

Het vorkstation Amsterdam Muiderpoort is ontworpen voor een stad die auto’s ruim baan gaf en veel minder reizigers had te verwerken. In de afgelopen decennia is het belang van het station als overstappunt gestaag gegroeid. Om aan deze groei de ruimte te bieden zijn het station en zijn omgeving diverse malen aangepast. Zo is het stationsgebouw zijn functie kwijtgeraakt. De toegangen naar de perrons zijn verplaatst van het hoofdgebouw naar de onderdoorgangen. Hierdoor is het station in feite in tweeën gesplitst, met per spoortracé een eigen, moeilijk vindbare ingang. Ook domineert nu het fietsparkeren een groot deel van de openbare ruimte en zelfs het gebruik van het stationsgebouw. Om te zorgen dat het stationsgebied een overzichtelijke samenhang krijgt en meer functies kan herbergen die het een prettige verblijfplaats maken, zal er een ondergrondse fietsenstalling moeten komen voor circa 3000 fietsen. Movares deed in 2023 al een haalbaarheidsonderzoek daarnaar.

Het is de verrommeling die station Amsterdam Muiderpoort nu het meest opbreekt. Het gebrek aan samenhang en overzicht, en de afwezigheid van functies die mensen trekken en de sfeer uitnodigender maken. De opgangen naar de perrons zijn slecht vindbaar, de inrichting van de openbare ruimte is sleets en verwaarloosd.

Langs welke lijnen

Wat behelst de ambitie voor de toekomst van dit station? Het stationsgebouw kan door de veel grotere reizigersstromen en de complexiteit van de omgeving helaas niet meer de oorspronkelijke functie van centraal gebouw vervullen. De samenhang van het gebied wordt in de toekomst bereikt door het Oosterspoorplein weer een centrale functie te geven en het gebruik ervan zo comfortabel en overzichtelijk mogelijk te maken. Dat wil zeggen: zichtlijnen die meteen vertellen waar trein, bus, tram en fietsenstalling zijn, ondersteund door heldere bewegwijzering. Bredere en van op afstand herkenbare toegangen naar de perrons.

Wezenlijk is het minimaliseren van het gemotoriseerde verkeer en het herinrichten van de fietspaden. Om een efficiënte en comfortabele overstapplek te zijn moeten er bredere, herkenbare toegangen naar de perrons komen. En vooral: ruimte voor voetgangers die een eigen, goed herkenbare route hebben om hun bestemming te bereiken. Even belangrijk is visuele en ruimtelijke verbinding met de omliggende buurt en de winkels, horeca, culturele instellingen in de gebouwen in en rond het plein.

Het gaat erom van station Amsterdam Muiderpoort een omgeving te maken die overdag en ’s avonds mensen trekt. Daarvoor is ook een restauratie van het stationsgebouw nodig en een hoogwaardige inrichting van de openbare ruimte. Het plein moet een groene, open, uitnodigende plek worden. Er is genoeg ruimte voor een afwisseling tussen ontmoetingsplekken en meer verstilde plekken. Met kleurcontrasten in de bestrating kan samenhang en overzicht worden toegevoegd. Een duidelijk onderscheid tussen ‘binnen’ en ‘buiten’, tussen functionele en verblijfsruimte.

Veiligheid en functionaliteit zijn niet de enige criteria voor kwaliteit. Een verblijfsplek stelt tegenwoordig ook andere eisen. Groen en water(berging) om bij te dragen aan welbevinden en koeling. De spoordijken en borders vragen om een ambitieuze ecologische invulling om bij te dragen aan biodiversiteit in de stad. Ook mensen met visuele of andere beperking moeten makkelijk en ongehinderd gebruik van de omgeving kunnen maken.

Het leidende idee in het ambitiedocument is dat station Amsterdam Muiderpoort een efficiënt en comfortabel ov-knooppunt wordt dat de omgeving verrijkt door een aantrekkende uitwerking te hebben op mensen die willen winkelen, elkaar ontmoeten, wat drinken of eten. Of om te werken op een tijdelijk werkplek, of zomaar wat rond te hangen en mensen te kijken op een prettige, groene en uitnodigende plek. Net als de planten, vogels en insecten voor wie er ruimte is gemaakt.

Galerij

Het 'Ambitiedocument Stationsomgeving Muiderpoort' is gemaakt in opdracht van Vervoerregio Amsterdam, opgesteld door BoschSlabbers Landschapsarchitecten en ZJA Architects & Engineers, in samenwerking met Bureau Spoorbouwmeester, gemeente Amsterdam, GVB, NS en ProRail. Het is gepubliceerd op openreserach.amsterdam.